داریوش فرمانی مدیرکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان کرمانشاه در یادداشتی نوشت:کرمانشاه، سرزمین کوهها و آیینها، نهتنها خاستگاه تمدنی کهن است بلکه گنجینهای زنده از هنرهای دستی ایرانزمین نیز به شمار میآید. از کلیاییترین روستاها تا بازارهای شهری، رد پای هنرمندانی پیدا میشود که با نخی از صبر، زحمتی از عشق و ذوقی از نیاکان، آثاری خلق میکنند که بوی تاریخ و هویت میدهد. اما پرسش اساسی این است: چگونه میتوان این میراث زنده را در اقتصاد امروز حفظ و تقویت کرد؟ پاسخ در یک واژه کلیدی نهفته است: زنجیره ارزش.
زنجیره ارزش یعنی مجموعهای از مراحل بههمپیوسته که از تأمین مواد اولیه آغاز میشود و تا فروش و رضایت مشتری ادامه دارد. در صنایعدستی کرمانشاه، این زنجیره از دل کوهها و دشتها میجوشد؛ از پشم نرم گوسفندان سنجابی تا چوب و پوست طبیعی هورامانات، از رنگهای گیاهی خانمنصوری تا ذهن خلاق بانوان هنرمند پاوه.
اما اگر این مراحل بهصورت هماهنگ و برنامهریزیشده شکل نگیرند، محصول نهایی هرچقدر هم زیبا باشد، نمیتواند جایگاه شایسته خود را در بازارهای ملی و جهانی بیابد.
ظرفیتهای ویژه کرمانشاه در صنایعدستی
کرمانشاه با بیش از ۵۰ نوع رشته فعال در صنایعدستی، یکی از استانهای غنی کشور در این حوزه است. گلیم نقشبرجسته، نمدمالی، گیوهبافی، جاجیم و مصنوعات چوبی تنها بخشی از این میراث متنوعاند.
از سوی دیگر، بازارچههای مرزی، گردشگران منطقهای و دسترسی به کشورهای همسایه مانند عراق، فرصت بینظیری برای بازاریابی و صادرات صنایعدستی استان فراهم کرده است. اما بهرهگیری از این فرصتها در گرو تکمیل زنجیره ارزش است — زنجیرهای که حلقههای آن هنوز در برخی بخشها گسسته است.
حلقهای که باید تکمیل شود
اگر بخواهیم صنایعدستی کرمانشاه از حالت معیشتی سنتی خارج شود و به جایگاه اقتصادی واقعی خود برسد، باید به تمام مراحل زنجیره ارزش نگاه راهبردی داشت. امروز تولیدکننده روستایی در پاوه یا صحنه ممکن است گلیم یا گیوهای نفیس تولید کند، اما نبود بستهبندی شکیل، برند مشخص یا مسیر فروش مطمئن، ارزش نهایی اثرش را کاهش میدهد.
در چنین شرایطی، بسیاری از آثار هنری استان با واسطههای چندمرحلهای به بازار میرسند و سود اصلی به تولیدگر واقعی نمیرسد. تقویت زنجیره ارزش دقیقاً بهمعنای برقراری عدالت در ارزشافزوده است؛ یعنی هر هنرمند بهاندازه سهم خلاقیت و تلاشش از سود برخوردار شود.
نقش نهادهای مسئول و خوشههای صنایعدستی
برای تکمیل این زنجیره، نقش نهادهایی چون ادارهکل میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان کرمانشاه کلیدی است. راهاندازی خوشههای صنایعدستی در شهرستانهای دارای مزیت، مانند پاوه برای گیوهبافی، صحنه برای گلیم نقشبرجسته و اسلامآباد غرب برای چوب و منبت، میتواند حلقههای تولید، آموزش، فروش و صادرات را در یک مسیر منسجم قرار دهد.
از سوی دیگر، همکاری با بخش خصوصی، استفاده از ظرفیت تجارت الکترونیک و حمایت از نمایشگاههای فصلی داخلی و خارجی، حلقه بازاریابی را تقویت میکند.
خوشههای صنایعدستی در سایر نقاط کشور ثابت کردهاند که وقتی صنایع کوچک در قالب زنجیرهای هماهنگ کار کنند، بهرهوری افزایش مییابد و کیفیت نیز ارتقا پیدا میکند.
نوآوری در کنار اصالت
نوآوری همیشه بهمعنای فاصله گرفتن از سنت نیست، بلکه گاهی بازتعریف آن در زبان جدید بازار است. هنرمندان کرمانشاهی که طرحهای اصیل خود را با سلیقه روز ترکیب کردهاند، موفق شدهاند سهم بیشتری از بازار را به دست آورند.
بهعنوان نمونه، طراحی گیوههای مدرن با رنگهای جدید و سبکهای شهری، ضمن حفظ ساختار سنتی، محبوبیت خود را میان نسل جوان دوباره یافته است. یا در گلیمهای نقشبرجسته، استفاده از طرحهای الهامگرفته از طبیعت هرسین، جلوهای تازه و قابل عرضه به بازارهای بینالمللی بخشیده است. این همان نقطهای است که زنجیره ارزش به زنجیره خلاقیت تبدیل میشود.
ارزش اجتماعی زنجیره در استان
صنایعدستی کرمانشاه نهفقط اقتصادی، بلکه اجتماعی و فرهنگی است. در بسیاری از روستاهای استان، صنایعدستی مهمترین منبع درآمد زنان خانهدار و جوانان است. وقتی زنجیره ارزش کامل میشود، امنیت شغلی شکل میگیرد، مهاجرت کاهش مییابد و حس تعلق فرهنگی تقویت میشود.
هر گلیم، هر گیوه و هر ظرف سفالی ساختهشده در کارگاههای کوچک، سفیر فرهنگی این استان است؛ اما برای اینکه این سفیران بتوانند مأموریت خود را در بازارهای داخلی و خارجی انجام دهند، باید مسیر حرکتشان — همان زنجیره ارزش — هموار شود.
راهکارهایی برای آینده
برای پویایی زنجیره ارزش صنایعدستی کرمانشاه، چند اقدام کلیدی ضروری به نظر میرسد:
آموزش مهارتهای کارآفرینی و برندسازی برای هنرمندان و تولیدکنندگان.
ایجاد مراکز طراحی و نوآوری بومی با تمرکز بر مواد و نقشهای سنتی کرمانشاه.
توسعه فروشگاههای مجازی و صادرات منطقهای با کمک پلتفرمهای دیجیتال.
اتصال صنایعدستی به گردشگری فرهنگی؛ بهویژه در مسیرهایی چون بیستون، تاقبستان و اورامانات.
تشویق سرمایهگذاری بخش خصوصی در بستهبندی، بازاریابی و تبلیغات هدفمند.
این اقدامات نهتنها اشتغال را تقویت میکند بلکه جایگاه کرمانشاه را در نقشه ملی صنایعدستی ارتقا میدهد.
صنایعدستی کرمانشاه ریشه در دل تاریخ و فرهنگ این سرزمین دارد؛ اما تداوم آن نیازمند نگاهی مدرن و نظاممند است. زنجیره ارزش، همان پلی است که میتواند سنت دیروز را به اقتصاد پایدار فردا پیوند دهد.
اگر هر حلقه، از طراحی تا بازار، با تدبیر و آگاهی تقویت شود، میتوان امید داشت که آثار هنری دستان هنرمندان کرمانشاهی نهتنها در خانههای ایرانی بلکه در ویترین جهانی بدرخشند، بهعنوان نمادی از هنر، هویت و آیندهنگری.
انتهای پیام/
نظر شما